الشاعر العراقي نبيل ياسين
نص الحلقة
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: مساء الخير. حملَ جرح "العراق" ومضى في مطاف البلاد. قسراً
غادر معشوقته "بغداد" إلى المنافي البعيدة الباردة. تنقَّلَ بين العواصم
والمُدن مثلما تنقّلَ بين الشعر والنثر. في القصيدة يُكثِّفُ المعنى ويختزل
العبارة وفي المقالة يُجاهر بموقفه الواضح الصريح مما يجري في بلاده الثكلى. خاضَ
المُعترَك الانتخابي لكن ظلّت قصيدته منبره الأجمل، ولأنّ الشاعرَ يحمل طفولته معه
على الدوام حتّى لو شاب الشعرُ وشاخت الأيام، كتب للطفولة التي تستحقّ أن نقيم لها
أوطاناً سعيدةً ومستقبلاً غير محفوفٍ بالموت والفزع. مناهضٌ للقمع والتطرّف
والتزمّت، منفتِحٌ على العالم، حالِمٌ بـ "عراقٍ" لا تدمعُ عينه ولا
تنكسر. "بيت القصيد"، بيت المُبدعين العرب يُرحّب بالشاعر والكاتب
العراقي الدكتور "نبيل ياسين"، أهلاً وسهلاً بحضرتك <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">د. نبيل ياسين</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">: أهلاً وسهلاً، شكراً جزيلاً <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: شرّفت "بيت القصيد" <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">د. نبيل ياسين</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">: الله يخلّيك <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: دكتور، إذا كان الشِعر بشكلٍ أو بآخر سلاحك في مواجهة العالم، في مواجهة
الغُربة والمنفى، هلّ الآن في ظلّ ما يجري يستطيع الشعر شيئاً؟ <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">د. نبيل ياسين</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">: لا، مع الأسف لا يستطيع. الشعر بعد تطوّر كبير في
الأنواع الأدبية وفي وسائِل التواصل الاجتماعي ووسائل الاتصال، الشعر يتراجع. لكن
بالنسبة لي وبالنسبة إلى عشرات الشُعراء الآخرين، أعتقد أنّ الشعر هو التعبير
الأسمى حتّى الآن والسلاح الذي ذكرته في قلب وليس في يد، إنما في قلب الشاعر حيثُ
يواجه الحياة والموت والرحيل والميلاد وضربات</span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><span lang="AR-LB" dir="LTR" style="font-size:14.0pt;line-height:
115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:AR-LB"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span> </span><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">العالم وخراب المُدن وانهيار القِيَم والمعايير التي كانت تحفظ للإنسان
كرامته وتحفظ للشعر موقعه <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: قبل أن نُشاهد ربورتاجاَ "علامة فارقة"، في ظلّ هذا الموت وهذا
الخراب، وللأسف "العراق" نصيبه كبير ومؤلِم من الوجع، أيّ تحدٍّ أمام
القصيدة، أمام الكلمة بشكلٍ عام؟ <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">د. نبيل ياسين</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">: في الحقيقة، التحدّي الأكبر هو ضعف اللغة أو انهيار
اللغة، بمعنى أننا نعيش في مُجتمعات تتراجع اللغة فيها عن استلام التعبير الذي يريده
الشاعر، وهذا واضح في الكتابة وفي التعبير وفي الخطاب السياسي والثقافي. أعتقد أنّ
اللغة تنهار وبالتالي الشعر يتراجع لأنّ الشِعر هو لغة واللغة هي وعاء هذا الشِعر
الذي يصل إلى الآخرين<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: نعم، وكأن خراب المبنى يقود إلى خراب المعنى، بمعنى خراب هذه البلدان <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">د. نبيل ياسين</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">: بالضبط، كما يعبّر عنه البعض بأنه جدلية بين المبنى
والمعنى، فإذا انهارت اللغة ينهار الشعر، ينهار الفنّ الإبداعي في عقل الشاعر وفي
مُخيّلته وفي فؤاده أيضاً، هذا إذا قلنا أنّ الفؤاد هو القلب <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: نعم، دعنا لو سمحت نُشاهدك في "علامة فارِقة" ثمّ نُتابع<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">علامة فارِقة <o:p></o:p></span></b></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">د. نبيل ياسين</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;
font-family:"Wingdings 2";mso-ascii-font-family:"Simplified Arabic";mso-hansi-font-family:
"Simplified Arabic";mso-bidi-font-family:"Simplified Arabic";mso-bidi-language:
AR-LB;mso-char-type:symbol;mso-symbol-font-family:"Wingdings 2""><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span>—</span><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span style="font-size:14.0pt;line-height:
115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:AR-LB"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span> <span lang="AR-LB">الموت في الشارع كصورةٍ في
إطار، تأخذ في الغرفة مكانها اللائِق. الشِعر نعمة، خاصةً إذا استطاع الشاعر أن
يُعبِّر من خلاله عن رؤيته للعالم والمُجتمع والناس والأشياء الكثيرة في هذه
الحياة <o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;
font-family:"Wingdings 2";mso-ascii-font-family:"Simplified Arabic";mso-hansi-font-family:
"Simplified Arabic";mso-bidi-font-family:"Simplified Arabic";mso-bidi-language:
AR-LB;mso-char-type:symbol;mso-symbol-font-family:"Wingdings 2""><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span>—</span><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;
line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span> أنا شاعر أولاً وأخيراً، أمّا
السياسي، فالمثقّف العربي أو الشاعر العربي عموماً يضطرّ إلى خوض السياسة لأننا ما
زلنا لم نصل إلى مستقبلٍ أفضل <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;
font-family:"Wingdings 2";mso-ascii-font-family:"Simplified Arabic";mso-hansi-font-family:
"Simplified Arabic";mso-bidi-font-family:"Simplified Arabic";mso-bidi-language:
AR-LB;mso-char-type:symbol;mso-symbol-font-family:"Wingdings 2""><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span>—</span><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;
line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span> المقال السياسي وظيفة، وهو
مقصود وهَدف. أمّا الشِعر فلا أعرِف كيف يأتي. يقولون أنه إلهام وأنه وحي، لكنّي
شخصياً كتبتُ مئات القصائِد ولا أعرِف كيف أتت وكيف كُتِبَت <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;
font-family:"Wingdings 2";mso-ascii-font-family:"Simplified Arabic";mso-hansi-font-family:
"Simplified Arabic";mso-bidi-font-family:"Simplified Arabic";mso-bidi-language:
AR-LB;mso-char-type:symbol;mso-symbol-font-family:"Wingdings 2""><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span>—</span><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;
line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span> الذي يدفعني إلى كتابة مقال
سياسي هو الأوضاع في عالمنا العربي، خاصةً في "العراق" وفي
"سوريا" وفي "اليمن" وفي "مصر" وفي دول أُخرى. نحن
نتراجع إلى الخلف، حتّى اللغة تتراجع وتُصبِح خارِج التفكير. اللغة انعكاساً
للتفكير ولكننا نُفكِّر بطريق الخطأ ونتحدّث بطريق الخطأ. خطاب خاطئ <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;
font-family:"Wingdings 2";mso-ascii-font-family:"Simplified Arabic";mso-hansi-font-family:
"Simplified Arabic";mso-bidi-font-family:"Simplified Arabic";mso-bidi-language:
AR-LB;mso-char-type:symbol;mso-symbol-font-family:"Wingdings 2""><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span>—</span><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;
line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span> النقد يُشعرني بالتعاسة لأنّ
العقل العربي ليس عقلاً نقدياً سواء في السياسة أو في الثقافة وخاصّةً في الشِعر <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;
font-family:"Wingdings 2";mso-ascii-font-family:"Simplified Arabic";mso-hansi-font-family:
"Simplified Arabic";mso-bidi-font-family:"Simplified Arabic";mso-bidi-language:
AR-LB;mso-char-type:symbol;mso-symbol-font-family:"Wingdings 2""><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span>—</span><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;
line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span> حكمتي مع أعدائي هي أنني أعيش
عصر المكائِد والوشايات والطاعون. مع الأسف، لا حكمة مع الأعداء لأنّ الحِكمة
مفقودة، لكنني أنساهُم وربما أُسامحهم أيضاً. أمّا الأصدقاء فحِكمتي معهم أن أبقى
أُحبّهم دائِماً <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;
font-family:"Wingdings 2";mso-ascii-font-family:"Simplified Arabic";mso-hansi-font-family:
"Simplified Arabic";mso-bidi-font-family:"Simplified Arabic";mso-bidi-language:
AR-LB;mso-char-type:symbol;mso-symbol-font-family:"Wingdings 2""><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span>—</span><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;
line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span> الوطن في التعبير العام هو
الميلاد وهو الإقامة على الأرض، هو العائِلة وهو الباب الذي نغلقه حينما نخرُج
ونفتحه حينما نعود. حينما مُنِعت من زيارة "العراق" في السبعينات شعرت
أنّ العالم قد تغيّر وأنني أعيشُ في عالمٍ آخر لا زمن فيه. المكان يحضرني دائماً
ولكن الزمن قد غاب <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;
font-family:"Wingdings 2";mso-ascii-font-family:"Simplified Arabic";mso-hansi-font-family:
"Simplified Arabic";mso-bidi-font-family:"Simplified Arabic";mso-bidi-language:
AR-LB;mso-char-type:symbol;mso-symbol-font-family:"Wingdings 2""><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span>—</span><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;
line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span> الشاب الذي يُقبل على خوض
مُعتَرك السياسة ينبغي أن يتحلّى بالإرادة والاستقلالية والنزاهة والصدق والصراحة.
اليوم، السياسة العربية، والسياسة في العالم كله، تعيشُ عصر الكذب<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;
font-family:"Wingdings 2";mso-ascii-font-family:"Simplified Arabic";mso-hansi-font-family:
"Simplified Arabic";mso-bidi-font-family:"Simplified Arabic";mso-bidi-language:
AR-LB;mso-char-type:symbol;mso-symbol-font-family:"Wingdings 2""><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span>—</span><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;
line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span> أصعب سؤال بالنسبة لي كشاعِر
هو سؤال المرأة، فلا أستطيع الإجابة سوى أنها الكائِن الذي يسكنني والذي أعيشه
دائماً <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;
font-family:"Wingdings 2";mso-ascii-font-family:"Simplified Arabic";mso-hansi-font-family:
"Simplified Arabic";mso-bidi-font-family:"Simplified Arabic";mso-bidi-language:
AR-LB;mso-char-type:symbol;mso-symbol-font-family:"Wingdings 2""><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span>—</span><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;
line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span> الشاعر يقرأ أجراس السلام
ويدعو الشعراء جميعاً لأن يقرعوا أجراس السلام، فنحن بحاجة إلى مثل هذا السلام
خاصة في منطقتنا العربية والشرق أوسطية، إلى السلام <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;
font-family:"Wingdings 2";mso-ascii-font-family:"Simplified Arabic";mso-hansi-font-family:
"Simplified Arabic";mso-bidi-font-family:"Simplified Arabic";mso-bidi-language:
AR-LB;mso-char-type:symbol;mso-symbol-font-family:"Wingdings 2""><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span>—</span><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;
line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span> عن حوار الليلة، أتمنّى أن
يكون الحوار ممتعاً وأن يتمتّع الصديق "زاهي" أيضاً بأجوبة مُقنعة
للجمهور وله ولجميع من يُحبّ الشعر ويقرأ الشعر وينتظر من الشاعر أن يكون صادقاً<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: إن شاء الله بوجودك يكون اللقاء ممتعاً. سنُعرِّج على كثيرٍ مما تفضّلت
به ولكن أولاً تقول أُستاذي، أي نهرين مثل جرحين في جسدٍ مثلما "دجلة" و"
الفُرات". حتّى الجرح العراقي مُتفرِّد <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">د. نبيل ياسين</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">: هو جرح تاريخي. الإنسان العراقي يتميّز فعلاً بالإحساس
العميق، بالحُزن والجروح، وتخايلت أنّ الرافدين أو النهرين هما جرحان في جَسد
مثلما "دجلةٌ" و" الفرات". "العراق" مرّ بتاريخ عنف
طويل جداً منذ، عهود السومريين والبابليين والأكاديين حتّى العصر الحاضر. لذلك،
أعتقد أنّ الإنسان العراقي هو قربان، قربان للبشرية رغم أنّني لا أُحبّ أن يكون
أيّ عراقي أو أيّ عربي أو أيّ إنسان قرباناً لشعوبٍ أُخرى <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: كيف ينعكِس هذا الجرح الغائر في التاريخ، المستمرّ حتّى اليوم كما
تفضّلت، على النصّ الشِعري لديك؟ <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">د. نبيل ياسين</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">: ينعكِس كما انعكس على الشِعر الشعبي في
"الأهوار" مثلاً أو في جنوب "العراق" <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: كيف؟ <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">د. نبيل ياسين</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">: هذا الحزن الذي يظهر في اللغة ويظهر في التعبير ويظهر
حتّى في الشكل. لدينا شكل اسمه العبودية، هذا حزين جداً وجارِح وغالباً ما يوجد في
"أهوار العراق" وفي القُرى والمناطق الريفية. هذا ينعكِس على المدينة
أيضاً، الإنسان العراقي ابن المدينة كان أصلاً ابن الريف قبل مئة سنة أو ثلاثمئة
سنة <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: حمل معه ريفه إلى المدينة <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">د. نبيل ياسين</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">: بالضّبط، حمل معه ريفه إلى المدينة، لذلك الإنسان
العراقي غر مُحصّن من الجراح وغير مُحصّن من الحُزن، والشِعر العراقي أصلاً هو
تعبير أو انعكاس لعدم الحصانة هذه <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: نعم. تُسمّي "بغداد" بسيّدة العالمين وآخر أمكنة الله <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">د. نبيل ياسين</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">: حين تقوم القيامة وينتشر الضجيج. هذه القصيدة كُتِبَت
أثناء حرب 1991، وهي جزء أو مقطع في قصيدة " الإخوة ياسين" مرةً ثانية. أنا
أعتقد أنّ "بغداد مدينة إلهية بالمعنى العام من دون وجود للتعابير الدينية.
مدينة مُقدّسة عند الآلِهة. "العراق" كلّه مُقدّس عند آلهة
"الرافدين"، وهناك أيضاً تاريخ حقيقي يقول أنّ "إبراهيم" أو أب
الأنبياء خرج من "أور" الكلدانيين، فأية قداسة تحملها هذه الأرض؟ خاصةً
حينما نعرِف أنّ المراقِد والأنبياء الثلاثة موجودون في "العراق"
والأئمة وأشهر الشخصيات الإسلامية موجودة في "العراق". لذلك، هذا
يُعطيني كشاعِر مادّة للتعامل مع القصيدة باعتبارها وعاء للحضارة، وعاء للتاريخ،
وعاء للأديان، وعاء للمذاهب، وعاء لكلّ المشاعِر الإنسانية في جميع أنحاء العالم<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: نستهلّ اللقاء بقراءة من شعرك إذا سمحت. هذه تبدو من القصائِد الجديدة
غير المنشورة؟ <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">د. نبيل ياسين</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">: توجد قصائِد كثيرة غير منشورة للحقيقة. هذه أيضاً <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: قصائِد غير منشورة في كتاب <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">د. نبيل ياسين</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">: هذه من ديوان "ورد ورمل" وهو غير منشور <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: نعم <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">د. نبيل ياسين</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">: اسم القصيدة، "بورتريت تمثال" <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: نعم<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">د. نبيل ياسين</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">:<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">لُفافة التبغِ في فمه، لحيةٌ كثّةٌ تطرحُ العُمر في
الأربعين غزاها المشيب<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">وجهه يتغضنُ من غضبٍ دائِمٍ ومن حزنٍ دائم، من زمانٍ
حقير<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">من كلابٍ تُطارده، يتغضّنُ من فشلٍ دائِمٍ في الصداقاتِ <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">من خيبةٍ في السياسة، من ضجرٍ في الأدب<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">دائِمَ النظرات إلى أُفقٍ تتراكمُ فيه الغيوم، يتصاعدُ
فيه الغُبار <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">يده فوق خدّه، أصابعه في هدوءٍ تُمسِّدُ لحيته، وبعد
قليل يتحجّر<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">فأرفعه من مكانه وأُجلِسه فوق رفِّ التماثيل<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: أُفّ، قاسية <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">د. نبيل ياسين</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">: نعم، قاسية، والحياة التي صنعت مثل هذا التمثال
البشري، التمثال الإنسان قاسية أيضاً، وهذا الإحساس الشعري هو مُزاوجة بين آلام
ومشاعِر وقِيَم تتفجّر أو تفور في قلب الإنسان، ثمّ التحجّر النهائي حيث تدفع
الظروف لمثل هذا التحجُّر، أرفعه وأضعه فوق رفّ التماثيل. كلّ مرحلة تُمثّل تمثالاً
من مراحل حياتي <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: قصيدتك فيها مشهديّة، وكأنك تكتب وترسم. الذي يسمعك ويقرأك يتخايل المشهد<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">د. نبيل ياسين</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">: أنا أعتقد أنّ الشعر فنٌ مُركّب، فيه المسرح، فيه
التشكيل، فيه الموسيقى، فيه الأُغنية. لذلك لا أعتقد أنّ الشعر سطحي، إذا لم يكن
هناك مشهد، هذه مُلاحظة مهمة بالنسبة لي من قِبَلَك. نعم هناك مشهد والشعر يرسم
هذا المشهد لكي يصل إلى المُستمِع أو إلى القارئ<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: نعم، ألا تزال "بغداد" في نظرك سيّدة العالمين وآخر أمكنة الله
يوم القيامة؟ <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">د. نبيل ياسين</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">: أنا في حُلم بغدادي مُستمرّ، دائِماً أعيش في
"بغداد" حتّى لو عشت في منافٍ متعدّدة. غنّيت لـ "بغداد"
كثيراً، وإلى الآن أتذكّر وأنا شاب صغير، أعبُر جسرها القديم والقناديل تتلألأ على
مياه "دجلة"، فأتصوّر أن الجنيات سيخرجن ويمشِّطن شعورهن بأمشاطٍ خشبية.
حتّى الآن، أنا طفل أسكن في قلب "بغداد" <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: هذا شيء يجعلنا نأسى أكثر للحال التي آلت إليها "بغداد"
والمُدن العربية الكثيرة للأسف. "بغداد" تحوّلت إلى صفة من المُدن
القليلة في العالم، مثلاً اليوم نقول أن فُلاناً يتبغدد، إذا شخص مثلاً يختال
قليلاً بنفسه ويتدلّل أو يتغنّج نقول عنه "يتبغدد" <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">د. نبيل ياسين</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">: أنا أهتم بالتاريخ وخاصةً تاريخ "العراق".
هلّ تعرف أنه في العصر العباسي كان هناك حيّ اسمه "الحيّ الصيني" في
"بغداد"؟ يُدعى "سوق خضير"، تُباع فيه البضائِع الصينية
والمطاعم <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: أي </span><span dir="LTR" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;
font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:AR-LB">China Town<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">د. نبيل ياسين</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">:</span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span> China Town</span><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;
line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>، هذا في العصر العباسي. أنا
أعتقد أنّ كلمة "يتبغدد" هي تعبير فعلاً عن الرفاهية التي كان يعيش فيها
"العراق" في زمنٍ من الأزمان. هذه الرفاهية إن عادت فلن تعود إلاّ من
خلال العراقيين أنفسهم، طبعاً بمساعدة العالم المحيط. أنا دائِماً أتمنّى أن أرى
"بغداد" التي في قلبي على أن أرى "بغداد" الخراب التي جئتُ
منها قبل يومين، هي متحوّلة مع الأسف إلى ثكنة عسكرية<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: نعم. عرفتُ حضرتك مدناً كثيرة وعشت في مدنٍ أوروبية وتعيش حالياً في
"لندن" وفي "بودابست"، في أمكنة كثيرة. هلّ عوّضتك هذه المُدن
أو منحتكَ شيئاّ من "البغددة"؟ <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">د. نبيل ياسين</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">: أنا في
الثمانينات كتبتُ قصيدة ضاعت مع الأسف اسمها مُدن الباء<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: مدن؟ <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">د. نبيل ياسين</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">: مدن الباء، مثل "بغداد" <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: "بيروت"<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">د. نبيل ياسين</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">: "بيروت"، "باريس"
"بواتييه"، "بودابست". هذه مُدن عشتُ فيها ولحُسن حظّي أنها
تبدأ بالباء كما تبدأ "بغداد". فـ "بغداد" تتبغدد حتّى وأنا
في المنفى البارِد أو حتّى وأنا أضيع في المطارات وفي محطّات القطار.
"بغداد" معي، "بغداد" تُبغددني أيضاً في الشِعر وفي الحياة
رغم هذا المشيب الذي يغزوني <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: ما الذي جعلك تشيب باكراً؟ <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">د. نبيل ياسين</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">: ما جعلني أشيب باكراً هو العُمر<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: إذا العُمر إذاً ليس باكراً، ربما المنافي وكذا. أثر المنفى في نصّك، أثر
هذه المُدن والمطارات ومحطّات القطار وإلى آخره، كيف انعكس عليك وعلى النصّ؟ <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">د. نبيل ياسين</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">: للحقيقة انعكس كثيراً في شِعري. هناك مشاهد كثيرة مررت
فيها وأنا في المنفى، حتّى أنني أتذكّر قصيدة. كنت أحمِل ابني وهو صغير وأحمل
الكتب الأدبية فوق كتفي الآخر، فعكستها في قصيدة في أنني أعبُر المنفى طفلي على
كتفي الأيمن وكُتبي على كتفي الأيسر وزوجتي تسير معي. المنفى يحتاج إلى ضحايا.
حتّى لو كنتَ قوياً، حتّى لو كنتَ جلِداً، حتّى لو قاومت المنفى فالمنفى دائِماً
يحتاج إلى ضحية. والاستسلام الوحيد في المنفى هو أن تكتب الشِعر في المنفى لكي
يكون التحدّي الأكبر وتعود دائِماً إلى وطنك حتّى وأنت في المنفى<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: كما تعلم حضرتك، دائماً يُقال أنه أصلاً المُبدِع أو الكاتب أو الشاعر
يعيش غُربة، غربة عن العالم الواقعي، فكيف إذا كان خارِج وطنه؟ الغربة تُصبِح
مُضاعفة. هلّ اللغة تستطيع أن تكون وطناً بديلاً؟ <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">د. نبيل ياسين</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">: الإنسان العربي أو العراقي يشعُر بالغربة وهو في وطنه وأحياناً
يكتُب عن المنفى وهو يعيش في "بغداد" أو "البصرة" أو
"الموصل" أو "الأنبار"<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: لأنه لا يشعُر أنه مواطن<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">د. نبيل ياسين</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">: لأنه لا يشعُر أنه مواطِن، فكيف إذا انتقل إلى منفى
حقيقي ومعه المنفى الداخلي؟ لنُسمّي المنفى الأول منفى داخلياً ولنُسمّي المنفى
الآخر منفى خارجياً، فهو يحمل منفيين، وهذه مُهمة ثقيلة، عبء حقيقي على الشاعر
وعلى الإنسان الفرد، والعراقيون يعانون للأسف حتّى الآن سواء في الداخل أو في
المنفى <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: صحيح، وهناك الكثير من الشِعر العراقي ومن الأدب العراقي الذي وُلِدَ في
المنافي وجزءٌ منه ولد هنا في "بيروت". ديوانك الأول <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">د. نبيل ياسين</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">: "البكاء على مسلّة الأحزان"<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: ثمّ "الشعراء يهجون الملوك". هذا الكتاب الذي ربما رسم مساراً أو
مصيراً لحضرتك <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">د. نبيل ياسين</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">: نعم، هو انعكاسٌ أيضاً لتمرّدي المُبكِّر ونظرتي إلى
العالم. هذا الكتاب مُنِع، الديوان مُنِعَ في عام 1974 وطلبوا حذف قصائِد كثيرة
ومقاطع كثيرة، لكنني لم أقتنع بالحذف، ما كتبته يعود لي حتّى لو أنه لم يُنشَر في
بلادٍ ما مثل "العراق". لكن في عام 1978 تغيّرت اللجنة وجاء نُقّاد مهمّون
منهم المرحوم الدكتور "جواد الطائِر" والدكتور "علي عباس
علوان" والدكتور "مهدي المخزومي" والشاعر المرحوم "عبد الوهاب
البيّاتي"، فطلبوا تقديم الديوان على مسؤوليتهم فأجازوه لكنه لم يُوزّع جيداً
من قِبَل شركات التوزيع في "العراق"<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: دائِماً السُلطات لديها طُرُق للمنع، حتّى لو سمحت، حتى لو سمحت شكلياً <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">د. نبيل ياسين</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">: نعم، هي تسمح في باب وتغلُق الباب الآخر <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: هلّ كنت تُدرِك يوم أصدرت هذا الديوان أيّة تبعات يُمكن أن يُرتّبها عليك؟<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">د. نبيل ياسين</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">: نعم، هذا سؤال
مُهمّ لسبب بسيط. هلّ يُدرِك الشاعر مصيره؟ نعم، أنا أعتقد أن الكثير من الشُعراء
يُدركون مصيرهم وهُم يكتبون القصيدة التي ستضعهم في السجن أو تعلّقهم في المشنقة
أو تضربهم في المقصلة، لذلك لديّ قصيدة مُبكِّرة في عام 1969 اسمها "تراويح
إلى الحلاّج" <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: نعم، ربما المتصوّف الأول <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">د. نبيل ياسين</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">:<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB"> إنّني الشاعر يا
مولاي ضلعي ريشةٌ وجبيني الورقة<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">وأنا الحلاّج يا مولاي والحلاّج في كلّ العصور عالق
بالمشنقة <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: وكأنّ قدر الشاعر الحقيقي الرافض المتمرّد إمّا أن يُنفى أو يُسجن أو
يُقتل أو يُعلّق على حبل المشنقة <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">د. نبيل ياسين</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">: في "مصر" اُستاذ "زاهي"، في
التاريخ، الشعر العربي، منذ "طرفة بن العبد" حتّى اليوم، الكثير من
الشُعراء دفعوا حياتهم ثمناً لكلمتهم <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: صحيح. على كلّ حال، سنتابع هذه الرحلة مع حضرتك دكتور "نبيل
ياسين"، ولكن اسمح لنا أن نتوقّف مع موجز إخباري سريع ثمّ نُتابع "بيت
القصيد" <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><u><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">المحور الثاني</span></u></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">: <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">د. نبيل ياسين</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">:</span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><span lang="AR-LB" dir="LTR" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span> </span><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">أحيا هنا وأمُدُّ عبر فراسخ الدنيا يدي <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">كي أقرع الباب الذي غادرته لأعود كهلاً <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">نحو ذاك البيت يجهلني المكان <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">مَن يفتح الباب الذي غادرته؟ <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">أمّي أم الغرباء أم أطفالُ أهلي؟ <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">يسألون بدهشةٍ " من أنت؟" <b><o:p></o:p></b></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: استمعنا إلى مقتطفات من شعر الشاعر والكاتب العراقي الدكتور "نبيل
ياسين"، وهو شاهد من "العراق" الجريح للأسف. دكتور، مُتابعةً لما
كنّا قد بدأنا به، ما يجري في بلادنا لم يُصِب البشر فقط بل أصاب حتّى الحجر،
وتعرف حضرتك ما حلّ بـ "المتحف العراقي"، بـ "متحف الموصل"،
بالمقامات والأمكنة الأثرية الكثيرة. هذا التدمير لبلادنا يبدو أحياناً وكأنه ممنهج
وليس مصادفةً. هلّ هذا الانطباع في مكانه؟ انطباعي؟ <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">د. نبيل ياسين</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">: أنا أعتقد أنّ هذا الانطباع صحيح مئة في المئة. لديَّ
شعور أنّ الحضارات الثلاث الأساسية العراقية والشامية والمصرية تتعرّض فعلاً
للتدمير المُمنهج لصالِح أطراف أُخرى. هناك صراع ما يزال في العالم العربي بين حضارات
تطوّرت وتتطوّر ويُمكن أن تحلّ محلّ دوَل أُخرى. لذلك يجري تهديم هذه الدول وهذه
الحضارات، ولذلك كما تفضّلت، حتّى الحجر لا يسلم لأنّ هذا الحجر هو من الشواهِد
الحضارية <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: طبعاً <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">د. نبيل ياسين</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">: سواء التماثيل أو المتاحف. لذلك نرى أنّ
"سوريا"، "مصر"، "العراق"، و"اليمن"
أيضاً كبلد حضاري قديم فعلاً يتعرّض للتدمير المُمنهج وكأنّ هناك مُحاولة لإلغاء
التاريخ من هذه المنطقة <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: مقابل هذا التدمير، ما هو المطلوب من الكاتب، من الشاعر، من صاحب
المقالة، من صاحب النصّ الإبداعي أياً كان؟<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">د. نبيل ياسين</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">: أنا أعتقد أنه يجب علينا التمسُّك بالثقافة لأنّ
الثقافة تنهار، واليوم مطلوب تدمير الثقافة العربية بما تبقّى منها من سنوات
العشرينات والثلاثينات حتّى التسعينات. الثقافة تتعرّض للتدمير، ولذلك أعتقد أنّ
المُثقف سواء كان كاتباً أو شاعراً أو أكاديمياً أو فناناً أو مسرحياً أو موسيقياً
عليه فعلاً أن يتمسّك بالمعيار الثقافي لإعادة النَفَس لهذه البلدان التي تُعاني
فعلاً من ضيق تنفّس تحت ضربات ومعاول الطائرات والصواريخ والأسلِحة الثقيلة <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: كم نحتاج إلى إشاعة التنوير في مواجهة التكفير، في مواجهة الظلامية، في مواجهة
الفِكر الإقصائي والتدميري؟ <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">د. نبيل ياسين</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">: أعتقد، نحن في هذه المرحلة أُستاذ "زاهي"،
نحن في مرحلة مواجهة الظلامية والتدمير والتكفير. لدينا صراع حقيقي بين التفكير
وبين التكفير، لذلك أعتقد أنّ دور أيّ مثقّف ينبغي أن يكون دوراً تنويرياً وليس
أيديولوجياً لأنّ التنوير ليس أيديولوجيا، التنوير عقلاني، التنوير واقعي، التنوير
يُنشِد نقل مُجتمع من حال مُتخلّفة أو مُتراجعة إلى حال أفضل<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: ويستوعب الجميع <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">د. نبيل ياسين</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">: بالضبط <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: غير آحادي<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">د. نبيل ياسين</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">: غير آحادي. نحن في حاجة إلى الإيمان بالتعددية، إلى
الإيمان بالتسامح، إلى الإيمان بالآخر. منذ التسعينات ونحن نُردّد الرأي والرأي
الآخر ولكن في حقيقة الأمر لا أحد يقبل بالرأي الآخر <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: صحيح، أحياناً تقول للشخص أنت كذا وكذا وعندما تقول "ولكن" <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">د. نبيل ياسين</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">: يعتبر هذه الـ "لكن" إلغاء <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: مرفوضة. دعنا نستمع إلى رأي في تجربتك لو سمحتَ لي من الناقد والكاتب
الدكتور "أثير محمّد شهاب"<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">كلام يوصل<o:p></o:p></span></b></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">د. أثير محمّد شهاب – ناقد وكاتب</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">: تجربة "نبيل ياسين" تجربة غنية يختلِط فيها
السياسي بالشِعري لدرجة كبيرة، ابتداءً من مجاميعه الأولى، "الشعراء يهجون
الملوك" وكذلك " الإخوة ياسين" و"البكاء على مسلّة الأحزان"،
كلّ هذه المجامع الشعرية التي كنتُ قد اطّلعت عليها تحمل الكثير من الهَمّ الشعري
الحقيقي. لم يستطع "نبيل ياسين" أن يكون ذلك الشاعِر الذي يبقى ضمن فضاء
الشعر وحده وإنما كان هنالِك لديه، لدى تجربة الشاعر "نبيل ياسين"
مُغامرات من نوعٍ آخر. استطاعت هذه التجربة أن تُقدِّم رؤية أُخرى. القصيدة التي
يكتبها "نبيل ياسين" هي قصيدة تختلف عن الكثير من قصائِد الشعر العراقي التي
تُحاول أن تكون مُحمّلة بإطارٍ ذاتي محض، من دون أن تكون لها مرجعيات مُختلفة.
لهذا، أجد بأن قراءة شعر وتجربة شعر "نبيل ياسين" تحتاج إلى وعي لدى
الناقد، وعي في الواقع العراقي، وعي في التحوّلات السياسية التي يشهدها
"العراق"، وعي في التجربة الجمالية لتجربة "نبيل ياسين".
الصورة الشعرية لدى "نبيل ياسين" هي صورة مُحمّلة بالكثير من المرجعيات،
تصطدم في الواقع وتختلف مع الواقع، ويُقدِّم صورة مُختلفة هي امتياز لشعرية الشاعر
"نبيل ياسين". "نبيل ياسين" ربما يختلِف عن الشُعراء
العراقيين الآخرين في أنه لم يبقَ أسيراً لتجربة الشِعر وإنما وجدنا في تجربة
"نبيل ياسين" وفي الثقافة بشكلٍ عام أنّه قد خاض غمار السياسة وخاض غمار
التجربة الاجتماعية وخاض غمار الشِعر. لهذا كانت تجربة "نبيل ياسين"
إعلامياً لها من الأهمية الشيء الكثير بالنسبة إلى الواقع العراقي. استطاعَ
"نبيل ياسين" أن يُشكِّل هويته الشعرية التي تختلف عن الكثير من أقرانه
وهذا ما يُميِّز تجربة "نبيل ياسين". سؤالي للدكتور "نبيل
ياسين"، ماذا بقيَ من صورة "العراق" بعد رِحلة ثلاثين عاماً من
المنفى؟ ماذا بقيَ من "العراق" شعرياً بعد هذه الرحلة؟ <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: جزيل الشُكر للدكتور "شهاب"، تفضّل. ماذا بقي من
"العراق" بعد كلّ هذه الرحلة؟ <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">د. نبيل ياسين</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">: في الواقع لم يتبقّ شيء على الأرض ولكن تبقّى الكثير
في ذاكرتي وذاكرة ملايين العراقيين. "العراق" أيضاً يقاوم ما قلناه
سابقاً، يقاوم التكفير والتذكير. يقاوم التكفير بالتفكير ويُقاوم الظلامية
بالتنوير<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: وأنا أتمنّى أن يتمكّن الشعب العراقي من تجاوز هذه المحنة، وكلّي أمل أنه
يتجاوزها لأنه شعب مُفعَم بالتاريخ ومُفعم بالحضارة ومُفعَم بالثقافة والأفكار.
ولكن أحياناً تواجهنا مُعضلة في بلادنا العربية اليوم، أنّ الكثير من المثقّفين،
الكثير من المُبدعين التحقوا بمرجعياتهم الطائِفية والمذهبية والدينية وتخلّوا عن
دورهم وعن استقلاليتهم <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" align="right"><b><span lang="AR-LB" dir="RTL" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">د. نبيل ياسين</span></b><span lang="AR-LB" dir="RTL" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">: نعم، هذا صحيح لسبب بسيط جداً، أنّ النُخبة عادةً
أيديولوجية، فتُغيِّر أيديولوجيا بأيديولوجيا أُخرى. لذلك أنا لديّ رأي، أنّ
النُخبة العربية بشكلٍ عام نُخبة فاسدة، بمعنى أولوياتها مُختلِفة. بدل الحرية
والعدالة والقانون والمُساواة وحقوق المواطنة، تضع دائماً عدوّاً في الدرجة الأولى
والحرية في رقم 20. لذلك، تحوّل المُثقّف بشكلٍ بسيط جداً، من شمولية سياسية إلى
شمولية طائفية. من شمولية سياسية إلى شمولية دينية. لذلك أعتقد أنه لا يُمكن رؤية
نُخبة مُنسجمة، رؤية ثقافية مُنسجِمة. هناك نُخَب متعدّدة لكن هناك نُخبة للتنوير كما
ذكرنا، هذه النُخبة هي التي نتمنّى أن تتطوّر وتكون لها إرادة مستقلّة حقيقية للمُساهمة
في نقل الواقع العربي <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: نُلاحظ أيضاً للأسف شيوع لغة الشتم والتكفير والتخوين، ليس فقط عند
الجهَلة والعوام، حتّى كُتّاب وإعلاميين وصحافيين وكذا، تدخل إلى موقعه مثلاً على
"الفيس بوك" أو على "تويتر" أو أيّة وسيلة تواصُل تجد اللغة
التي يكتُب فيها إبادة للآخرين <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">د. نبيل ياسين</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">: هذه سببها في تقديري أنّ مُعظم المثقّفين العرب هم
داخل أحزاب، وهذه الأحزاب غالباً ما تكون مُعارِضة وخارِج القانون، خارِج قانون
الحكومة أو الدولة. لذلك يشيع استعمال الشتائِم والطعن والاتهامات من دون حسيب ومن
دون رقيب، ليس لدينا عقلانية التعامل بمعنى أنني أرى أحياناً وصف العميل والخائِن
كما يوصف شخصٌ يأكل لأنه نهم أو جائِع. المُثقّف العربي مُثقّف حزبي، مُثقّف
أيديولوجي، يستطيع التنقّل بسهولة من مكان إلى مكان وبالتالي من الحزب إلى
الطائِفة بشكلٍ سريع جداً، ونفس الألقاب التي كان يستعملها في التنظيم السرّي
يستعملها في التنظيم الطائِفي<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: للأسف. رغم أن حضرتك من جيل عاش أو في فترة تفتّحك على الدنيا، تفتُّح
وعيك، الأحزاب كانت في أوجّها، الأحزاب القومية مثل "الناصرية" و"البعث"
والأحزاب اليسارية، الشيوعيون وغير الشيوعيين، لم تتحزّب رغم أنك مُسيس ومجبول في
السياسة. لم تتحزّب أبداً أم أنا مُخطئ؟ <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">د. نبيل ياسين</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">: لا، لم أتحزّب ولم أدخل في أيّ حزب رغم أنّي كنت أعمل
في ما أسميناه في تلك الفترة "حركة التحرّر الوطني العربية"، مع الفلسطينيين
ومع العراقيين ومع السوريين ومع المصريين. فعلاً كان هناك توق وشوق إلى التحرّر
ضمن إطار "حركة التحرّر الوطني". اليوم، المثقّف العربي والسياسي العربي
أيضاً يفتقر إلى هذا التضامن الذي كان موجوداً بين القوى السياسية. أحياناً تضامُن
خاطئ ولكنه تضامن يُنقذُ الكثير من السياسيين سواءً من السجون أو من الإعدام، أو
حتّى من المنفى<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: لماذا لم تتحزّب؟ ما أغواك أو أغراك أيّ حزب؟<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">د. نبيل ياسين</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">: لم يغوني أيّ حزب رغم أنني كنتُ قريباً من هذا الحزب
أو ذاك، على الأقل من الناحية الفكرية. كنت في فترة من الفترات، في السبعينات
والثمانينات، محسوباً على اليسار العراقي أو اليسار العربي بشكلٍ عام <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: نعم<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">د. نبيل ياسين</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">: لكنني لم أتحزّب. دائماً التمرّد كان موجوداً لدي،
شعوري بأهمية الاستقلالية. أنا شاعرٌ مُستقل، أعتبر أنها ميزة كبيرة للشاعر أن
يكون مستقلاً لأنه بمُجرّد أن ينضمّ يتحوّل شِعره الجمالي إلى شِعر أيديولوجي<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: كأنّ الشاعر الحقيقي لا يستطيع إلاّ أن يكون حراً ومُحلِّقاً في الأعالي<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">د. نبيل ياسين</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">: أنا أُردّد مع "امرئ القيس" دائِماً، "
فلو أنها نفسٌ تموتُ جميعها ولكنها نفسٌ تُساقطُ أنفُسا". الشاعر له أكثر من
نفس، وفي كلّ مرّة يُساقِط واحدة من هذه الأنفس <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: حتّى بعض الشعراء، وتعرِف حضرتك ربّما أكثر منّي، الأعباء الإيديولوجية والحزبية
أثقلت قصائِدهم، مع أنهم شُعراء جميلون لكن، لأنهم يريدون أن يُحمّلوا قصائِدهم
مواقف مُعيّنة ثقُلت القصيدة قليلاً <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">د. نبيل ياسين</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">: الشِعر ليس بضاعة، الشعر فنّ. صحيح أنه في نهاية الأمر
يدخُل إلى السوق عن طريق كتاب أو مجموعات شعرية، لذلك هؤلاء مع الأسف يتعاملون مع
الشِعر كبضاعة يطلبها هذا الحاكم أو ذاك، يطلبها هذا الحزب أو ذاك. أنا بعيد عن
تبضيع الشعر، دائِماً أعتبر الشِعر هو جمالية داخلية لدى الفرد أو لدى الشاعر
بالذات، وإذا لم يُحافظ على هذه الجمالية فإنه يتحوّل إلى بوق أو يتحوّل إلى طبلٍ
فارِغ <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: صحيح. أُستاذي، في الخمسينات والستينات ومطلع السبعينات من القرن الماضي،
كانت توجد أحلام، كان هناك أملٌ عربيّ كبير. حضرتك من جيل انكسَرت أحلامه، هذه
الخيبات والهزائِم كيف انعكست في النصّ عند حضرتك؟ <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">د. نبيل ياسين</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">: هذه القصيدة التي قرأتها، من خيبةٍ في السياسيةِ من
ضجرٍ في الأدب، نعم جيلٌ كامل لديه خيبة. كان يُعوِّل على آمال وعلى أحلام تحوّلت
إلى أوهام وإلى ضلالات. أنا أعتقد أنّ النُخَب السياسية خانت جماهيرها، خانت
أهدافها التي أعلنتها، لم تلتزم بما قالت إنما تراجعت. لذلك نرى هذا الانهيار ونرى
هذا التدهور السريع من "حركة تحرّر وطني"، من شعارات وأهداف إنسانية، من
وِحدة عربية، حتّى الوِحدة العربية كانت شعاراً جميلاً جداً <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: صحيح<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">د. نبيل ياسين</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">: لكن اليوم، حتّى المدينة الواحدة ممزّقة، العاصمة
العربية مُقسّمة على فئات، على مذاهب، على أحزاب، على قبائِل، على انتماءات. أنا
أعتقد أننا نمُرّ بمرحلة تحلُّل وتهدُّم، لكن في نهاية الأمر دائِماً لديّ شعور <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: بولادة جديدة <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">د. نبيل ياسين</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">: أنّ العنقاء تنهض دائِماً من الرماد <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: ألله يسمع منك، نُشاركك هذا الأمل وإن كان المرء اليوم مثلاً إذا يقول
وحدة عربية يشعُر بنفسه ديناصوراً، يشعُر وكأنه كائِن منقرض <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">د. نبيل ياسين</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">: بالتأكيد، كأنه من العهود المُبادة، من العهود القديمة،
أو عصور ما قبل التاريخ<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: للأسف. اسمح لي أيضاً مرة أُخرى، أن نتوقّف مع استراحة سريعة ثمّ نُتابع
"بيت القصيد" <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><u><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">المحور الثالث</span></u></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">: <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">د. نبيل ياسين</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">هذا نشيدي، عالياً متدفقاً تهتزّ من طرب إليه هداهدٌ <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">تأتي إلى "بلقيسَ" تُبلغها سلامي<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">هذا نشيدي، سومرياً، بابلياً، يلتقي النهرانِ في إيقاعه<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">وعلى قوافيه توقِّعُ "زينبٌ" كلماتها وتهزّ
عرش طفولتي وكهولتي <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">وتمُرُّ طيفاً في رؤاي وكوكباً في خطبتي <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">وتمُرُّ في لغتي فتُشعِلُني كلامي <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: أيضاً استمعنا إلى مقتطفات من شِعر الدكتور "نبيل ياسين"،
ضيفنا العزيز في استديو "بيت القصيد"، أُكرِّر ترحيبي بحضرتك. رغم
ابتعادك عن السياسة في معناها الحزبي أو الإيديولوجي، لكنّك ترشّحت مرّتين
للانتخابات النيابية، رغبت في دخول البرلمان العراقي، لماذا؟ <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">د. نبيل ياسين</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">: أنا أعتقد أنّ بلداً مثل "العراق" يحتاج
فعلاً إلى عناصر ثقافية وعناصر لديها أفكار، لا أقول مُفكِّرة، لديها أفكار، لديها
برامج من أجل ترسيخ مبادئ سيادة القانون، تكافُل الفُرص، حقوق المواطنة، هذه
غائِبة. أنا كنتُ أتمنّى ألاّ أُرشِّح نفسي ولا أدخل البرلمان، لا أفوز ولا أفشل
في الانتخابات، لكن أجِد أنّ شخصاً مثلي خاضَ أكثر من أربعين سنة من التضحيات من
أجل هذا الوطن وهذه البلاد، لا بأس أن يواصِل تضحياته في السنوات المتبقية سواء
نجح أو فاز في الانتخابات أو فشل. أنا لديّ برنامج ثقافي فكري أسعى إلى ترسيخه من
خلال المُشاركة في الحياة السياسية بشكلٍ مُستقلّ <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: ستعيد الكرّة؟ ستترشّح مُجدداً؟ <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">د. نبيل ياسين</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">: أعتقد أنّني سأترشّح <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: لا يزال عندك أمل رغم عدم فوزك؟ <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">د. نبيل ياسين</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">: عندي صفحة على "الفيس بوك" سياسية اسمها "عندي
أمل"، ودائِماً أفرح حينما أجد عراقيين لديهم مثل هذا الأمل<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: كما تعلم مثلاً، في "لبنان" النظام الانتخابي مُقفَل بطريقة لا
تسمح للمستقلّين بالنفاذ<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">د. نبيل ياسين</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">: القانون العراقي أيضاً مع الأسف لا يسمح للأفراد <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: هذا الذي أردت أن أسأله، هلّ القانون العراقي بنفس الطريقة؟<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">د. نبيل ياسين</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">: نحن نُطالب بتغيير هذا القانون، هناك مطالِب مدنية
وشعبية كثيرة تُطالِب بتغيير هذا القانون لأنه أصبح قانون الكُتَل الكبيرة<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: نحن نُسمِّها محادِل في "لبنان" <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">د. نبيل ياسين</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">: بالضبط. هذا لا يسمح في دخول عناصِر قادرة فعلاً على
المُشاركة مع الأحزاب. السياسي البريطاني الإسرائيلي في القرن التاسع عشر يقول،
" لا يُمكن تصوُّر الديمقراطية من دون وجود أحزاب متعددة". نعم، نؤمن
بالتعددية الحزبية ولكن في نفس الوقت نُطالِب بتعديل قانون الانتخابات لكي يسمح
للشخصيات المُستقلّة أو للكُتل الصغيرة الليبرالية والمدنية <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: أي أن تكون الانتخابات على قاعدة النسبية. النسبية تسمح بدخول
المُستقلّين <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">د. نبيل ياسين</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">: اليوم المُستقلّون والمدنيون والليبراليون محرومون من
المُشاركة بسبب هذا القانون وبسبب هيمنة الكُتَل الكبيرة <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: نعم. اسمح لنا أن نستمِع إلى رأي أعتقد عنده سؤال يصُبّ في الاتجاه الذي
نتحدّث فيه، من الفنان التشكيلي الأُستاذ "هاني مظهر" <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">كلام يوصل<o:p></o:p></span></b></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">هاني مظهر – فنان تشكيلي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">: صديقي الشاعر "نبيل ياسين" ينتمي إلى جيل
السبعينات الذي أستطيع أن أُسمّيه جيل الخيبات وجيل الانكسارات. منذ ذلك الوقت
ونحن نُعاني، في حين كانت طموحاتنا عالية جداً. إلاّ أنّ تراكُم هذه الخيبات،
تراكُم هذه الانكسارات السياسية والثقافية والاجتماعية أيضاً ولّدت عند المُبدعين
مزاجاً حاداً إبداعياً وسلوكياً أيضاً، وأنا أُبرِّر هذا. في قصائِد الشاعر
"نبيل ياسين" تكتشِف ببساطة من البداية المزاج الشِعري الحادّ والعنيف
الذي يستنِد إلى وقائِع تاريخية. طبعاً ثقافة الشاعر "نبيل ياسين" ثقافة
عميقة تاريخياً اجتماعياً، وتناول "نبيل" هذا التاريخ بذكاء وبحِرفيّة
أيضاً. تتداخل الأُسطورة والتاريخ والجغرافيا والوضع الاجتماعي إلى آخره، كلّ هذه
في قصيدة، ربما تجدها في قصيدة واحدة. لكن الجانب الأساسي الذي يطغى على القصيدة في
هذه الاستخدامات، في الاستعارة، في الإحالة، هو المزاج الشِعري الحاد، وله أيضاً
مبرّراته. أنا أعتقد بأنه نجح نجاحاً كبيراً في استثمار هذا الاستيعاب للتاريخ. الشاعر
"نبيل ياسين" ثقافة واسعة، تجدها في القصيدة لكن من دون استعراض وهذا
شيء جيِّد جداً طبعاً في عمله، ألاّ يُبدي هذه الثقافة وكأنه يستعرِضها لمصلحة
الشاعر وإنما يستخدمها لمصلحة القصيدة في حين لجأ الكثير من الشعراء إلى الهروب من
هذا الالتزام، وأسمّيه التزاماً أن يكون عندك مزاج حاد في مواجهة وضع حاد. من غير
المعقول أن تكتُب قصيدة رومانسية في زمن الحرب مثلاً، زمن القتل والمجازر والدمار وانهيار
اقتصادي وسياسي وثقافي واجتماعي ثمّ تتغنّى بكذا وكذا. فهذا ناجِم عن صِدق التعبير
ويُعطي لقصيدته قيمة إضافية. سؤالي لصديقي العزيز الشاعر "نبيل ياسين"،
بذلت جهداً كبيراً في العمل السياسي منذ وقتٍ مُبكِّر وكنتُ في قلب الأحداث، أحداث
خطيرة وتحوّلات كبيرة حدثت في "العراق" وبذلت جهداً كبيراً في العمل
السياسي. ألا تجد أنّ السياسة أكلَت من كتِف الشِعر؟ <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: الشُكر الجزيل للتشكيلي الأُستاذ "هاني مظهر"، تفضّل<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">د. نبيل ياسين</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">: أنا
أتفق مع الصديق "هاني مظهر" في الكثير من القضايا. السياسة لم تأخذني
كثيراً من الِشعر. صحيح أنني بذلت، خاصةً في سنوات المُعارضة، عملتُ كثيراً من أجل
الديمقراطية ومن أجل دولة قانون ومن أجل حقوق مواطنة، لكن الشعر بقيَ هاجسي الأول والأخير.
استفدتُ من السياسة، من الوقائع السياسية، من التطوّرات السياسية، من الفجائِع
السياسية، في أن أكتُب قصيدة فيها فلسفة السياسة. لي هناك سياسة مُباشرة إنما
فلسفة السياسة موجودة في بعض كتاباتي الشعرية<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: ومحمّلة بكلّ ما أشار إليه من رموز ومن إحالات على التاريخ وعلى الواقع،
مثل "الإخوة ياسين" مثلاً، من هم الإخوة "ياسين"؟<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">د. نبيل ياسين</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">: الإخوة "ياسين" همّ أبناء
"العراق"، ليسوا اخوتي فقط، إنما كلّ عراقي هو عضو في <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: الإخوة "ياسين" <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">د. نبيل ياسين</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">: في عائلة "الإخوة ياسين"، لذلك الجميع تحمّلوا،
الذين هاجروا والذين ظلّوا في "العراق"، كلٌّ له نصيبه من الأذى ومن
القمع ومن الشعور بالمرارة والخسران والخوف أيضاً. لدينا خوف هائِل لدى العراقيين.
تاريخياً أيضاً هذا الخوف موجود من الغزوات والحروب والأوبئة والكوارِث
والفيضانات. بلاد "الرافدين" بلاد عجيبة غريبة فعلاً، كأنها فعلاً
القُربان لبشرية تتطوّر سواء في الشرق أو في الغرب. أنا أعتقد أنّ تعبير
"الإخوة ياسين" كان اختصاراً للعراقيين كلّهم الذين يشعرون بالخيبة
وبالمرارة ويسيرون في طريقٍ طويلٍ طويلٍ من العائلة <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: جلجلة طويلة <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">د. نبيل ياسين</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">: بالضبط <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: وهو عنوان طبعاً لمُشاهدينا الذين التحقوا الآن للمتابعة، هو عنوان ديوان
لحضرتك، "الإخوة ياسين". دعني أصيغ ما تفضّل به الأُستاذ
"هاني" بشكلٍ آخر. إذا اعتبرنا السياسية في جانب من جوانبها هي استهلاك
وهي مُراوغة ودهاء، والشِعر إنتاج وصدق ونزاهة. كيف توفِّق بين الأمرين؟ <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">د. نبيل ياسين</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">: أنا أُوفِّق بين الأمرين كما أُوفِّق بين الشاعر
الصعلوك والشاعِر الأمير. الشاعِر له حالتان، مرّة صعلوك ومرّة أمير. السياسة نفس
الشيء، أنت شاعِر تأتي بالسياسة إلى الشِعر. هناك فرق كبير بين أن تُعطي الشِعر
للسياسة وبين أن تجلُب السياسة للشِعر لأنّ في تقديري وفي عملي ومن خلال تاريخي
الطويل وتجربتي المتواضعة، الشعر هو سيّد السياسة وليس العكس. لذلك أنا أتعامل مع
السياسة كعمل ثانوي في خدمة الشِعر <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: ربما لولا "المُتنبّي" مثلاً، حتّى نُفسِّر ما تقوله حضرتك،
لولا "المُتنبي" ربما ما سمِعنا بـ "سيف الدولة"<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">د. نبيل ياسين</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">: أكيد<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: أو بـ "كافور" <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">د. نبيل ياسين</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">: كثير من الأُمراء والملوك والخلفاء مرّوا لأنه لم يكن
هناك شاعِر مثل "المُتنبّي" يضعهم في سياق التاريخ <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: لذلك يُحاول الملوك والأُمراء والزعماء، يُحاولون استيعاب الشاعر،
استمالة الشاعر<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">د. نبيل ياسين</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">: شراء الشاعر<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: شراء الشاعر وأنا لا أُريد أن أقولها <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">د. نبيل ياسين</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">: شراء الشاعر. الشاعر الحقيقي، طبعاً لا يوجد شاعر
حقيقي وشاعِر مُزيّف<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: الشاعر<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">د. نبيل ياسين</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">: الشاعر غير قابل للبيع والشراء، غير قابل للعرض
والطلب. الشاعر حال مُستقلّة، فوق السياسة، فوق الأُمراء، فوق الملوك، ولكن هناك
جانِب يظلّ مع هذا الشاعر الأمير وهو جانب الصعلكة <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: في التاريخ الذي درسناه، في مناهج الدراسة على الأقل، الشُعراء كانوا
دائِماً في بلاط الخُلفاء والملوك <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">د. نبيل ياسين</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">: والأُمراء <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: واخترت حضرتك أن تكون من الهجّائيين للملوك وليس من المادحين<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">د. نبيل ياسين</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">: أنا مُتمرِّد، وبالتالي هذا العنوان أصبح مُتردّداً
بين كثيرٍ من المقالات التي يبدأ فيها النُقاد يهجون الشُعراء مثلاً، الكُتّاب
يهجون الصحافيين. "الشعراء يهجون الملوك" هي قاعدة اتّبعتها وما أزال
أسيرُ عليها لأن الشِعر كما قلت فوق السياسة وفوق المُلك<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: إلى جانب الشِعر كتبت في الفكر، في القصّة، في أدب الأطفال، في المقالة
السياسية مثلما ذكرنا، قدّمت برامج تلفزيونية. كلّ هذا لماذا؟ <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">د. نبيل ياسين</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">: هذه هي الحياة، كلّ فرد يستطيع أن يجعل من التعبير
وسيلته الوحيدة للحياة. أنا وأنت وسيلتنا الوحيدة للحياة هي التعبير <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: صحيح<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">د. نبيل ياسين</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">: عن طريق التلفزيون أو عن طريق الجريدة أو عن طريق
القصيدة. لذلك، أنا مررت بكلّ هذه المراحل لأنني كنت أُريد أن أُعبِّر عن نفسي. تعبيري
عن نفسي كان هدفه الوصول إلى الآخرين لكي يروا تعبيرهم منعكساً في هذا التعبير.
لذلك أعتبر كلّ هذه هي شبكة واحدة من جماليات الشاعر الذي يريد أن يصل إلى
الآخرين. لكن يبقى كما قلت، في نهاية الأمر يبقى الشِعر، الشِعر الذي يستخدم
التلفزيون ويستخدم الراديو ويستخدم الجريدة ويستخدم وسائل التواصل الاجتماعي
للوصول إلى قارئ يُريد أن يرى نفسه منعكساً في هذا القول وفي هذا الشأن <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: نعم، في موضوع آخر أُستاذي، رغم ابتعادك عن السجالات وعن الشللية الثقافية
أو الأدبية، دار سجال بينك وبين الشاعر الأُستاذ "سعدي يوسف"، لماذا؟
ماذا بينك وبين "سعدي يوسف"؟ <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">د. نبيل ياسين</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">: لم يكن بيني وبين "سعدي" شيء سوى شيء واحد
قاله بعض النُقّاد، وهو أنني لم أخرُج من مِعطفه<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: وهلّ حضرتك الشاعر الوحيد الذي لم يخرُج من معطفه؟ <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">د. نبيل ياسين</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">: كما يُقال، في جيلي والجيل اللاحق، أنني الشاعر الوحيد
الذي لم ألبس معطفه وخرجتُ من مِعطفي الخاصّ. هذا لا يعني أنني لم أتأثّر بالشِعر،
من "امرئ القيس" إلى "طُرفة بن العبد" إلى حتّى
"عنترة"، إلى "المُتنبّي" إلى "المِعرّي" إلى كل
هؤلاء، إلى "أدونيس" إلى "السيّاب" إلى "محمود
درويش"، "أدونيس" و"محمود درويش" أصدقائي الشخصيين<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: نعم<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">د. نبيل ياسين</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">: أنا قرأتهم وتأثّرت بهم، و"عبد الوهاب البيّاتي".
لكن في نهاية الأمر كلّ هذا التأثّر صنع قصيدة خاصّة بي<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: هضمت واستوعبت هذه التجارُب <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">د. نبيل ياسين</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">: لا يُوجد شاعر يصدُق حينما يقول " لم أتأثّر
بالشُعراء الآخرين" <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: مَن شُعراؤك اليوم؟ إذا طلبت منك أن تذكُر لي ثلاثة شعراء، أوّ شاعر
يخطُر في بالك مَن؟<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">د. نبيل ياسين</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">: من الأحياء أو
<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: من الأحياء، لو سمحت<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">د. نبيل ياسين</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">: من الأحياء أنا أعتبر "أدونيس" شاعراً مهماً
جداً وهو أيضاً صديق شخصي وأُحبه كثيراً، وهو شاعر مُتميّز. أيضاً كان هناك
"محمود درويش" قبل سنوات <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: طبعاً<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">د. نبيل ياسين</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">: أيضاً كان صديقاً وأعتزّ بصداقته، وهو كان أيضاً يقرأ
شِعري ولا يتردّد في أن يقول قرأت "الإخوة ياسين" وأُعجبتُ بها. أنا
أعتبر أنّ الشاعر الحقيقي أو الشاعر الصادق <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: يفرح بسواه<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">د. نبيل ياسين</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">: يفرح لا يحزن. الكثيرون يقولون أنت لا تغار من
الشُعراء الآخرين، أقول، "لا أغار لأنني فعلاً أفرح حينما أرى ولادة شاعِر
جديد أو أرى شاعراً متميزاً، وأحياناً أقول، هذه القصائد أجمل من قصائِدي <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: نعم. ذكرت في بداية الحوار حضرتك الشاعر الشعبي العراقي، الشاعر الكبير
"مُظفّر النّواب" ألله يعطيه العُمر ويشفيه، كان له أثر عليك بشكلٍ أو
بآخر؟ <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">د. نبيل ياسين</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">: أنا أُحبّ شعرَ "مُظفّر النوّاب" وهو أيضاً
صديق عزيز، أطال الله في عُمره، لكنّي قرأت شِعره الفصيح متأخراً، بعد أن أصبحت
شاعراً معروفاً في الأوساط العربية الثقافية والأدبية <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: أي كانت قد تشكّلت ذائقتك <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">د. نبيل ياسين</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">: لكن في تقديري أنّ أهمّ ما أنجزه "مُظفّر النوّاب"
هو في الشِعر الشعبي، لأنّ هناك قصيدة شعبية تستطيع أن تدخُل قلب كلّ عراقي وقلب
كلّ عربي يفهم اللهجة العراقية. الفصيح له ميدان آخر. "مظفّر النوّاب"
شاعر "الريلو حمد"، شاعر القصائِد التي ظلّتّ <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: نعم، "وتريات ليلية" <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">د. نبيل ياسين</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">: في الشِعر الشعبي بالذات، "مُظفّر النوّاب"
أهم شاعر شعبي في القرن العشرين في الشعر الشعبي العراقي<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: نعم. هناك قصيدة لحضرتك تقول فيها، " يا إلهي من أين لي هذا العدد
الهائل من الأعداء؟" إذا سألتك أنا،
من أين لك هذا العدد الهائِل من الأعداء؟ <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">د. نبيل ياسين</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">: من الاستقلالية. صدّقني إذ قلت لك أنّ السبب الوحيد هو
الاستقلالية. مع الأسف، الكثير من المثقّفين المُنتمين المُنحازين لأحزابهم
وأيديولوجياتهم لا يُحبون أن يروا شاعراً مُستقلاً أو كاتباً مُستقلاً لأنّه
النقيض لهم. هم في، لا أقول عبودية، هُم في تبعية لأيديولوجيات لا يريدون التخلّي
عنها وأنا لا أُريد أن أدخل في هذه الأيديولوجيات<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: عبّرت في ربورتاج البداية عن نقمتك على الوشايات والنمائم، هلّ عانيت
وتُعاني من هذا الأمر؟ <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">د. نبيل ياسين</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">: نعم. عانيتُ كثيراً وأُعاني. في مقابلة صحافية في
التسعينات، مطلع التسعينات، في مجلّة الموقف العربي قلت، " أنا شاعر رغم
الأحزاب والأيديولوجيات" لأنّ الأحزاب والأيديولوجيات لا ترغب في أن ترى
شاعراً <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: مستقلاً<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">د. نبيل ياسين</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">: خارِج الطابور <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: ليس فقط مستقلاً بل خارج الطابور. لو سمحت لي سنتوقّف مع استراحة أخيرة
ثمّ نأتي إلى مسك ختام "بيت القصيد" لهذه الليلة <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><u><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">المحور الرابع</span></u></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">: <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">د. نبيل ياسين</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">نفسُك الأولى تشظّت في مراياها<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">ماذا فعلت لكي ترى <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">آثارهُم ورداً ومنزلهم طقوسا؟<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">يا واحداً في واحدٍ تبقى وحيداً <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">نفسك الأولى تشظّت في مراياها <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">ومرّت في بلادٍ في زمانٍ في روئ<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">في مُنتهى الأفكارِ والأحلامِ والأوهامِ<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">فانحلّت إلى روحٍ وشعّت في معارجها نفوسا <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: استمعنا أيضاً إلى مزيدٍ من المُقتطفات الشعرية من ضيفنا الكريم الشاعر
والكاتب الدكتور "نبيل ياسين". قبل أن نستمِع إلى رأيٍ آخر بتجربتك وفي
حضرة جنابك من الشاعرة والإعلامية "نوال الحوار"، في الذي كنّا نتحدّث
عنه قبل الاستراحة، تدخُل في أوساط المُثقّفين الصراعات والنميمة، النميمة القاسية
أحياناً. لماذا؟ مع أنّ المُفتَرض أنهم هم النُخبة والطليعة <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">د. نبيل ياسين</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">: مع الأسف كما قُلت، النُخبة مُصابة بالفساد. اليوم لا
نجِد مناخاً ثقافياً سليماً، نجِد بيئة عصبوية متطرِّفة مجموعة في هذه الزاوية وفي
تلك الزاوية مجموعة أُخرى، ويتبادلون المصالِح في ما بينهم وكأنّ الشِعر والثقافة
هما الشُهرة فقط، هما احتكار هذه الجريدة أو تلك، هي احتكار هذا المؤتمر أو ذاك.
بالنسبة لي أعتبر نفسي زاهداً في كلّ هذا، ما يهُمني هو أن أكتُب القصيدة التي
أؤمن أنها تعبير حقيقي عن نفسي وعن مشاعري وقِيَمي ومعاييري <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: وسائِل التواصل الحديثة، هذه الميديا المفتوحة، كسَرت الشللية والاحتكار
بين مزدوجين في الأوساط الثقافية؟ <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">د. نبيل ياسين</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">: بالتأكيد. هي حال إيجابية أن يستطيع كلّ إنسان أن
يجلِس في بيته، أن يُعبِّر <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: عن نفسه <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">د. نبيل ياسين</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">: عن نفسه، تعبيره الخاصّ، لكن هذا لا يمنع أنّ
الشُلليّة موجودة. لكن الشيء الآخر أنّ وجود وسائِل التواصل الاجتماعي أصبح عقوبة
لمثل هذه الزُمَر المُنعزلة. لا تجِدُ مجالاً للتضامن معها من قِبَل مُستخدمي
وسائِل التواصل الاجتماعي. اليوم كلّ إنسان يشعُر أنه حرّ وأنّ الراديو والتلفزيون
والفيديو واليوتيوب كلّها موجودة على هذا "الفيس بوك" <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: الجهاز المحمول أو اللوح الذكي<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">د. نبيل ياسين</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">: الجهاز المحمول، وبالتالي هناك خطر أن يستمدّ معرِفته
فقط من هذه الوسيلة أو من هذا الجهاز. وسائِل المعرفة كثيرة ومتنوّعة ويجب إبقاء
هذه الوسائل مثل الراديو والتلفزيون والجريدة والكتاب، المؤتمر، المُحاضرة،
الجامعة<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: صحيح. نستمع أيضاً إلى رأي لو سمحت لي من الشاعرة الأُستاذة " نوال
الحوار" <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">كلام يوصل<o:p></o:p></span></b></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">نوال الحوار – شاعرة</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">: "نبيل ياسين" قبل أن يكون أخّاً وصديقاً
عزيزاً بصفة شخصية، بالصفة الأدبية والفكرية، "نبيل ياسين" قامة شِعرية
كبيرة. "نبيل" من أهمّ الشُعراء الذين خرجوا في السبعينات في
"بغداد"، وجيل السبعينات لمعلوماتكِ لم يُنتِج شعراء كثيرين قياساً
بالستينات التي هي جيل "البيّاتي" و"نازك الملائِكة"
و"بدر شاكر السيّاب" والمجموعة. "نبيل" كان عنده تجربته
الخاصّة جداً به. "نبيل" عنده بنية القصيدة مُسترسلة ولعلّ هذا سببه
ثقافة "نبيل" الموسوعية. "نبيل ياسين" يستنِد في قصيدته إلى
التراث. نبيل أيضاً هو شخص قاومَ بشِعره فكان ضدّ الاستبداد وضدّ السُلطة شعرياً،
ولعلّ هذا كان سبب خروجه من "العراق" إلى المنفى. واستفاد
"نبيل" أيضاً من تجربة المنفى عندما حصل على الدكتوراه على ما أعتقد من
الأكاديمية في الفلسفة، فتعمّقت تجربة "نبيل" أكثر. "نبيل"
أعطى صفة للشعر، أنّ الشُعراء ولدوا في البلاطات وهم مادحون للسلاطين. "نبيل
اتّكأ في هذا الموضوع على "المتنبّي" وهجا السُلطة، وديوان "الشعراء
يهجون الملوك" لربما دليلٌ واضح. "نبيل" أيضاً هو الحُزن العراقي،
الشجن العراقي، شعره مُعتّق مثل الشاي العراقي " أبو الهيل"، مُعتّق شعر
"نبيل" وحزين. "البكاء على مسلّة الأحزان" ربما من الدواوين
التي في إمكانكِ أن تتلمسين فيها تجربة "نبيل" الحزينة. أنا سُعدتُ
كثيراً في أنه كان إلى حدٍّ ما عنده نتاج يوازي مكتبة كاملة لكنه لم يهتمّ. دفعة
من الأحبة الأصدقاء وعائلته المحيطة فيه استطعنا إقناعه بأن يطبع مجموعته الكاملة،
التي أعتقد أنها ستكون فتحاً أو إضافة جديدة للمكتبة العربية، طبعاً ليس لأنه شاعر
جيّد فقط بل لأنه شاعر مُقلّ في الطبع وفي تسويق شعره. أنا الآن سعيدة أنه الآن
بدأ يلتفِت لهذا الموضوع. شعر "نبيل" فيه حميمية عالية وشعره مُدجّج
بالحنين والأشواق، ربما المنفى قد يكون هو السبب، فعندما نقرأ شعر
"نبيل" نحِس دائماً بوجود صفة إنسانية وحنان، وربما هذه من مميزات قصيدة
"نبيل". أودّ أن أسأل "نبيل" سؤالاً له علاقة بالذاكرة والحنين
اللذان هما جزء من شخصية "نبيل" الإنسانية والشِعرية. كنت دائماً تقول،
"أحِنّ إلى صوت القطار في "كرّادة مريم" وأحِنّ للمطر حين يبللني
مثلما كنت طفلاً وأرتمي في أحضان أُمّي"، لا زال هذا الحنين يشُدّكَ إلى
"بغداد"؟ <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: ألف شكر للشاعرة "نوال الحوار"، تفضل <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">د. نبيل ياسين</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">: نعم، ما زال هذا الحنين يسكنني دائِماً، وأنهيت ديوان
"صهيل في غرفة" بالطلب من أبنائي ألاّ يكرّروا الرغبات الأخيرة بالعودة
إلى بيت أمّي</span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><span lang="AR-LB" dir="LTR" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span> </span><span dir="LTR" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: ألاّ؟<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">د. نبيل ياسين</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">: ألاّ يُكرّروا الرغبات الأخيرة بالعودة إلى بيت أمّي <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: لماذا؟ <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">د. نبيل ياسين</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">: كان عندي شعور أنني سألتقي أُمّي، لكنها توفيت وأنا في
المنفى فلم ألتقها. عام 1999 كتبتُ قصيدة اسمها "البيت". كنتُ أتصوّر
أنني سأقرع الباب وستفتح الباب أُمّي، لكن في نهاية الأمر "سألت أمّي أو
الغرباء أم أطفال أهلي يسألون"، فظلّت هذه الرغبة وظلّ هذا الحنين موجوداً
وأنا أعتقد أنّ الشِعر هو نوعٌ من الحنين. من "ملحمة غلغامش"، حتّى
الإلياذة هي نوع من الحنين الإنساني لدى البشَر كلّهم<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: حتّى رغبتنا في أن نذهب إلى الجنّة هي نوع من الحنين إلى حيث كان جدّنا
وسيّدنا آدم وحوّاء <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">د. نبيل ياسين</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">: بالضبط. هو مأوى، هو بيت آخر مثل الوطن. الجنّة وطنٌ
آخر، وطن الآخِرة، إذا أردنا أن نسمّي الجنة نسمّها وطن الآخرة <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: على سيرة الأُمّ، هلّ المرأة التي ذكرتها في البداية في الربورتاج الأساسي،
ذكرت أنها تُمثِل معيناً شعرياً بالنسبة لحضرتك؟ <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">د. نبيل ياسين</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">: نعم، المرأة عندي مُختلِطة، من أُمّي ومن صديقتي
وزوجتي وشريكة حياتي "ندى الهاشمي" <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: نمسّيها بالخير <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">د. نبيل ياسين</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">: شكراً جزيلاً، ومن "عشتار" ومن
"كنانة" ومن نساء عربيات وُجِدنَ في التاريخ. أنا أعتقد أنه ليس هناك
امرأة واحدة وليس هناك شكلٌ واحد من أشكال المرأة. المرأة متعدّدة تعدّد الطبيعة،
لذلك لا يُمكن اختصار المرأة في شكل، ممكن الاقتراب من شخصية نسائية واحدة، كأن
تكون الزوجة أو تكون الأُم لكن هذا لا يجعل الإنسان يستغني عن الشكل المتعدّد الذي
يتكاثر في قصيدة "بلاد الرافدين". أنظُر إلى "عشتار" في
المرآة تتكاثر في المرايا. فالمرأة تتكاثر دائِماً <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: أصبحت جدّاً حضرتك. إضافة إلى كونك أباً لـ "يمام"
و"حنين" <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">د. نبيل ياسين</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">: نعم<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: حلوين الأسماء ولا عجب لأن شاعِراً من أسماهما. أيضاً عندك حفيدة أم
حفيد؟ <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">د. نبيل ياسين</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">: لا لديّ حفيدة ولكنها <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: ماذا فعلت بك هذه الحفيدة؟ ما اسمها في الأول <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">د. نبيل ياسين</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">: "نينف"، وهو تحوير أحد أسماء
"نينوى" القديمة <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: نعم<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">د. نبيل ياسين</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">: أقول لابني بالعامية أنّ الله أعطاك بنتاً لكنه وضع
لها موتور ولد. الحمد لله حرِكة وذكية، تُحبّ الموسيقى، تُحبّ الغناء، تتحدّث أكبر
من عمرها، فهي تعيد طفولتي أحياناً، ليس دائماً، تعيد طفولتي أحياناً وأحياناً
أُخرى تجعلني في مقام الجدّ فأنا أعيش طفولة وأعيش موقع الجدّ في نفس الوقت <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: دائماً أتذكّر حين أسمع أحد يتحدّث بهذه الطريقة المثل الشعبي الذي يقول
" ما أعزّ من الولد إلاّ ولد الولد" <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">د. نبيل ياسين</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">: يبدو أنّ هذا صحيح لأسباب كثيرة، ربما بسبب العُمر،
تقدّم العُمر يجعل الجدّ يرى طفولته في الحفيدة أكثر من الابن <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: كتبت أُستاذي مقالاً ذات يوم حضرتك بعنوان " عراق نبيل ياسين" <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">د. نبيل ياسين</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">: نعم<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: ما هي أبرز ملامح "عراق نبيل ياسين"؟ <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">د. نبيل ياسين</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">: عادةً الحُكّام يأخذون البُلدان لهم ويضعون "عراق
فلان" و"عراق فلان"، أنا لم أقبل أن يكون "العراق"
"عراق صدّام حسين"، أردته أن يكون "عراق نبيل ياسين" باعتباره
مواطناً عراقياً، "عراق نبيل ياسين" و "عراق" كلّ مواطن عراقي
آخر، هذه هي الفِكرة الرئيسية. البُلدان ليست ملكاً، البلدان وشعوبها ليست ملكاً
للحاكِم، البُلدان مُلك لمواطنيها، لناسها، لذلك كانت الفِكرة الرئيسية أو الرسالة،
أنّ "عراق نبيل ياسين" هو "عراق" "أحمد" و "عُمر"
و "علي" وأيّ شخص يوجد في "العراق"، فهذا "العراق"
هو عراقه الخاصّ <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: تحمُل نوعاً من الحِقد على "صدّام حسين" وعلى "طارق
عزيز" بشكلٍ خاص؟ <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">د. نبيل ياسين</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">: لا، لديّ انتقادي، وجريدة " الصنداي تايمز"
أجرت معي مُقابلة بعد إعدام "صدّام حسين" في صفحة وكانت الصفحة الثانية
لبنت "صدّام حسين". السؤال الأول الذي توجّهت به الصحافية، "هلّ
تشعُر بالانتقام الآن؟"، فأنكرت. أنا لا أشعُر بالانتقام ولا بالتشفّي. قلت
لها، " أردتُ أن أرى العدالة متحقّقة في بلادي ولا أزال أنتظر أن تتحقّق
العدالة" <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: في رأيك لم تتحقّق العدالة حتّى الآن <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">د. نبيل ياسين</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">: مع الأسف، لم تتحقّق لحدّ الآن طالما الشعب العراقي
والمُواطن العراقي يدفع الثمن. أنا عارضت "صدّام" وعارضت النظام السياسي
ليس لسبب مذهبي أو سبب طائفي أو سبب حزبي أو أيديولوجي. هناك غياب تام للحقوق
والحريات والعدالة والقانون، لذلك أُعارِض أيّ نظام يحمِل هذا الغياب. مرّة في
إحدى مؤتمرات المُعارضة قلت، أنا لستُ ضدّ صدّام حسين" وسكتت. فالجميع اعتبر
هذا شيء غريب، أنا لست ضدّ "صدّام حسين" لأنّ اسمه "صدّام" أو
لأنه من "تكريت" أو لأنه سنّي أو لأنه كذا، أنا ضدّ "صدّام
حسين" لأنه ينتهِك حقوق العراقيين. لذلك، أتمنّى دائِماً أن يكون العراقيون
قد نالوا حقوقهم ولا يقتربوا أو يعادوا أيّ حاكم <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: بمعزِل عن طوائفهم ومذاهبهم وعشائرهم <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">د. نبيل ياسين</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">: بمعزِل <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: لكن يبدو أنّ "طارق عزيز" تسبّب لك شخصياً بأذى <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">د. نبيل ياسين</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">: نعم، مع الأسف "طارق عزيز" في نهاية عام
1968، في خلاف بيني وبينه، ذكر أنّ "العراق" لهم وحدهم، بمعنى لأعضاء
"حزب البعث"، وكان هذا موقف بالنسبة لي غير مقبول أخلاقياً وغير مقبول
من الناحية الوطنية. سياسياً هو بعثي ومسؤول في "البعث " ويُفكِّر كيفما
يشاء، لكن أن يحرمني من وطني بحجّة أنّ هذا الوطن لهم وحدهم، حينذاك اعترضت وحدثت
مُشادة بيني وبينه. "العراق" لكلّ العراقيين. "العراق"
للمسيحي وللسنّي وللشيعي وللكردي والتركماني، بمعنى إذا أُعدد لك تنوّعات
"العراق" <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: للأسف، هذه الفُسيفساء تعرّضت للأذى، والأقليات في "العراق" أيضاً
على يد "داعش". شاهد ما حدث للأزيديين مثلاً <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">د. نبيل ياسين</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">: هذا المقصود، مثل الذي ذكرناه، هناك شيء مُمنهج ضدّ
هذه الحضارات وضدّ هذه التعدديات. لماذا تُستهدَف التعدّدية وتُستهدف هذه الفُسيفساء
أو هذا الموزاييك فعلاً؟ هناك مُحاولة لإفراغ "العراق" من تنوّعاته
التاريخية، التنوّعات التاريخية الدينية والمذهبية والثقافية والقومية. لا يُمكِن
إفراغ "العراق"، حتّى لو اُفرِغَ لفترة أنا أعتقد أنّ
"العراق" سيعود دائماً مهداً للحضرات المتنوّعة والمتعدّدة. في وقت واحد
توجد أحياناً حضارة في الجنوب "سومرية" وحضارة بابلية في الوسط وحضارة
أشورية في الشمال. "العراق" بلد مُتعدّد، سقطت الأنظمة وفشلت في أن
توحِّد عقلية العراقي بأنه من جنس واحد، من دين واحد أو مذهب واحد أو قومية واحدة.
لا، " العراق" متعدّد<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: "العراق" للجميع، لكلّ العراقيين<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">د. نبيل ياسين</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">: "العراق" للجميع بالضبط <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: ألله يسمع منك، ويشهد "العراق" ما يستحقّه من سلام واستقرار
وازدهار. ذكرت "نوال الحوار" أنّ حضرتك بصدد إصدار مجموعة كاملة، لأنّ حضرتك
تكتب كثيراً ولكن النشر<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">د. نبيل ياسين</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">: لديّ مُشكلة في النشر، لا أنشُر كثيراً. أنا لديّ أكثر
من 14 كتاباً ولديّ كُتب أُخرى<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: غير الشعر نعم <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">د. نبيل ياسين</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">: نظرية وفلسفية غير الشِعر لم تُنشَر. لكن ستصدر
الأعمال الشعرية الكاملة عن "ِالمؤسسة العربية للدراسات ". أتوقّع أن
تصدُر في الشهر المُقبل وهي تضُمّ أغلب شعري. هناك شِعر منسي، هناك شِعر ضاع، هناك
شِعر لا أريده أن يعود إلى هذه المجموعة. أعتقد أنّ أغلب شعري سيكون في هذه
المجموعة الشعرية الكاملة التي ضمّت آخر قصيدة لي في شهر تمّوز/ يوليو الماضي<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: ننتظرها بشغف وبشوق <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">د. نبيل ياسين</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">: شكراً <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: ونختُم اللقاء بقراءة من شِعرَك لو سمحت<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">د. نبيل ياسين</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">: هذه قصيدة إسمها "حلم بغدادي" كُتِبَت في
السنوات الأخيرة <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">تهبط الملكاتُ على سُلّم المعبدِ البابليّ <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">فتنهضُ "بغداد" من نومها وتمضي إلى النهرِ<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">في الفجر تغسُلُ أحلامها وتُظهّرها في المياه <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">فأُبصِرُ "بغداد" امرأةً من عقيق<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">وعينين من يَشَبٍ وشعرٍ تبقّى من الليل<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">على كتفين من عزجدٍ تهبطُ الملكاتُ <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">على نهرِ دجلةَ في خفّةٍ <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">ويمضين بين الرصافة والكرخ <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">كخيطٍ من الضوء <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: كلّ الحبّ لك ولـ "بغداد"، ومن خلالك لكلّ العراقيين <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">د. نبيل ياسين</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">: شكراً جزيلاً لك <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: أهلاً وسهلاً<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">د. نبيل ياسين</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">: أنا سعيد في هذا اللقاء وأتمنّى أن يُسعِد المُشاهدين
أيضاً <o:p></o:p></span></p><p>
</p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="text-align:justify;text-justify:kashida;
text-kashida:0%;direction:rtl;unicode-bidi:embed"><b><span lang="AR-LB" style="font-size:14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";
mso-bidi-language:AR-LB">زاهي وهبي</span></b><span lang="AR-LB" style="font-size:
14.0pt;line-height:115%;font-family:"Simplified Arabic","serif";mso-bidi-language:
AR-LB">: بإذن الله. كلّ الشُكر لفريق العمل، لمُخرِج البرنامج "علي
حيدر"، لمُنتجة البرنامج "غادة صالِح"، لمُشاهدينا في كلّ أنحاء
العالم نلتقيكم على خير الأُسبوع المقبل بإذن الله <o:p></o:p></span></p>